દ્વારકામાં પાણીની અંદર શોધખોળ: ફિલ્ડવર્ક માટે રૂ. ૧૦ લાખ ફાળવવામાં આવ્યા

નવી દિલ્હી
ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણે દ્વારકાના પાણીમાં પાણીની અંદર સંશોધન શરૂ કર્યું છે. દ્વારકા અને બેટ દ્વારકાના દરિયાકાંઠે ચાલી રહેલા પાણીની અંદરના સંશોધનનો હેતુ પુરાતત્વવિદોને તાલીમ આપવા ઉપરાંત પાણીમાં ડૂબેલા પુરાતત્વીય અવશેષોને શોધવા, દસ્તાવેજીકરણ કરવા અને અભ્યાસ કરવાનો છે. તેનો ઉદ્દેશ્ય કાંપ, પુરાતત્વીય અને દરિયાઈ થાપણોના વૈજ્ઞાનિક વિશ્લેષણ દ્વારા પુનઃપ્રાપ્ત વસ્તુઓની પ્રાચીનતા નક્કી કરવાનો પણ છે.

સંસ્કૃતિ મંત્રાલય અનુસાર, ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણની વિવિધ શાખાઓ અને ક્ષેત્રીય કચેરીઓ, જેમાં ડૂબી ગયેલી પુરાતત્વ શાખા (UAW)નો સમાવેશ થાય છે, તેમને પુરાતત્વીય સંશોધન અને ક્ષેત્રીય કાર્ય માટે સમર્પિત ભંડોળ ફાળવવામાં આવે છે. UAW નાણાકીય વર્ષ દરમિયાન ફાળવેલ બજેટ દ્વારા ફિલ્ડવર્ક અને સંશોધન સહિત વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ પણ હાથ ધરે છે. વર્તમાન ફિલ્ડવર્ક માટે પ્રારંભિક રકમ 10 લાખ રૂપિયા ફાળવવામાં આવી છે. આ માહિતી કેન્દ્રીય સંસ્કૃતિ અને પર્યટન મંત્રી ગજેન્દ્ર સિંહ શેખાવતે રાજ્યસભામાં એક લેખિત જવાબમાં આપી હતી.

UAW જરૂરિયાત અને જરૂરિયાત મુજબ રિમોટ સેન્સિંગ સાધનો સહિત આધુનિક તકનીકોનો ઉપયોગ કરીને વ્યવસ્થિત પુરાતત્વીય સંશોધન અને તપાસ કરે છે. ચાલુ ફિલ્ડવર્કમાં ડાઇવિંગ, સંશોધન અને દસ્તાવેજીકરણ માટે આધુનિક ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ પણ કરવામાં આવી રહ્યો છે. ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ (ASI) ના અધિક મહાનિર્દેશક (પુરાતત્વ) પ્રો. આલોક ત્રિપાઠીના નેતૃત્વમાં પાંચ પુરાતત્વવિદોની ટીમે દ્વારકાના દરિયા કિનારે અભૂતપૂર્વ પાણીની અંદર શોધખોળ શરૂ કરી છે. પુરાતત્વવિદોની આ ટીમમાં એચ.કે.નો સમાવેશ થતો હતો. નાયક, નિયામક (ખોદકામ અને સંશોધન), ડૉ. અપરાજિતા શર્મા, સહાયક અધિક્ષક પુરાતત્વવિદ્, પૂનમ વિંદ અને રાજકુમારી બાર્બીના પણ હાજર છે. ટીમે પ્રારંભિક શોધખોળ માટે ગોમતી ખાડી નજીકનો વિસ્તાર પસંદ કર્યો છે.

હકીકતમાં, ASIમાં આ પહેલી વાર છે જ્યારે મોટી સંખ્યામાં મહિલા પુરાતત્વવિદોને એક ટીમમાં સામેલ કરવામાં આવ્યા છે અને સૌથી વધુ સંખ્યામાં પુરાતત્વવિદો પાણીની અંદરના સંશોધનમાં સક્રિયપણે ભાગ લઈ રહ્યા છે. તમને જણાવી દઈએ કે, આ પાણીની અંદરનું સંશોધન ASI ની નવીનીકૃત અંડરવોટર આર્કિયોલોજી વિંગ (UAW) હેઠળ હાથ ધરવામાં આવી રહ્યું છે, જેને તાજેતરમાં દ્વારકા અને બેટ દ્વારકા (ગુજરાત) ખાતે ઓફશોર સર્વે અને તપાસ હાથ ધરવા માટે પુનર્જીવિત કરવામાં આવ્યું છે. UAW 1980 ના દાયકાથી પાણીની અંદરના સંશોધન સંશોધનમાં મોખરે રહ્યું છે. 2001 થી, આ પાંખ બંગારામ ટાપુ (લક્ષદ્વીપ), મહાબલીપુરમ (તમિલનાડુ), દ્વારકા (ગુજરાત), લોકટક તળાવ (મણિપુર) અને એલિફન્ટા ટાપુ (મહારાષ્ટ્ર) જેવા સ્થળોનું અન્વેષણ કરી રહી છે.

UAW પુરાતત્વવિદોએ ભારતીય નૌકાદળ (IN) અને અન્ય સરકારી સંસ્થાઓ સાથે પાણીની અંદરના સાંસ્કૃતિક વારસાનો અભ્યાસ અને જાળવણી કરવા માટે પણ સહયોગ કર્યો છે. અગાઉ, પાણીની અંદરના પુરાતત્વ વિભાગે 2005 થી 2007 દરમિયાન દ્વારકા ખાતે ઓફશોર અને ઓનશોર ખોદકામ હાથ ધર્યું હતું. ઓછી ભરતી દરમિયાન દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોની શોધખોળ કરવામાં આવી હતી, જ્યાં શિલ્પો અને પથ્થરના લંગર મળી આવ્યા હતા. તે શોધોના આધારે, પાણીની અંદર ખોદકામ હાથ ધરવામાં આવ્યું હતું. ભારતના સમૃદ્ધ પાણીની અંદરના સાંસ્કૃતિક વારસાને જાળવવા માટે ASI ના મિશન હેઠળ હાલના પાણીની અંદરના સંશોધનને એક મહત્વપૂર્ણ પગલા તરીકે જોઈ શકાય છે.